Kanaleneiland, Utrecht - zichtbaar verbinden
Al ruim twintig jaar wordt er over gedebatteerd, gediscussieerd en over getwist: wat te doen met die buitenwijk van Utrecht met verloederde wederopbouwflats, hangjongeren en grimmige sfeer. De woningen zijn in uiterst slechte conditie en van klein formaat. Bewoners wonen vaak in betreurenswaardige omstandigheden waardoor het verloop erg groot is. Wat te doen met Kanaleneiland? Wijkwiskunde werkte mee om nieuwe ideeën van aanpak voor de wijk te genereren door deel te nemen aan de prijsvraag voor de tiende editie van Europan. opdracht: In een samenwerkingsverband van zo’n twintig Europese landen organiseert Europan elke twee jaar een ideeënprijsvraag op het gebied van architectuur, stedenbouw en landschap. Hiermee levert Europan een bijdrage aan de reflectie op en het debat over de Europese stad. aanpak: Bureau Wijkwiskunde heeft in samenwerking met Renee Appelo (Qua) and Emelie Koch (MVRDV), een plan ingediend voor het toekomstige aanzien van Kanaleneiland-Noord. Geankerd in ontwerp, antropologie en architectuur samengebracht. In Kanaleneiland-Noord gaan de komende jaren 450 flatwoningen tegen de vlakte om plaats te maken voor nieuwbouw. Daarnaast vindt grootscheepse renovatie plaats. Samen met plannen voor onderwijs, werk en veiligheid moet dat de wijk verbeteren. Het gaat om het gebied tussen het Amsterdam-Rijnkanaal, de Martin Luther Kinglaan, de Beneluxlaan en de Bernadottelaan. Onder welke voorwaarden, passend bij Kanalen-eiland-Noord, kan culturele en sociale uitwisseling gestimuleerd worden zodat er een levendige dynamische stadswijk met een eigen karakterontstaat? Waar moet je (niet) ingrijpen om eenstadswijk organisch, vanuit haar eigen positievekracht te laten groeien en precies om die mede aantrekkelijk wordt voor een nieuwe groep? Een juiste balans tussen organisch laten ontstaanen op het juiste moment op de juiste plek trans-formeren en vooral mogelijk maken, is precies demanier waarop wijken als De Pijp en de Indische Buurt in Amsterdam van probleemwijken populaire wijken werden.Om dat organische proces te doen onstaan, is een ander uitgangspunt van onze visie de wijk niet te isoleren tot enkele flats, maar te benaderen als een samenhangend geheel en als een systeemmet een eigen identiteit. Volgend uit antropologisch onderzoek is de focus gelegd op verbindingen tussen ankerpunten (belangrijke plekken in dewijk), looproutes en alledaagse rituelen die de wijk haar eigenheid geven. Specieke aandacht gaat uit naar het publieke domein, naar pleinen, winkelvoorzieningen en groenstroken: het is precies daar waar uitwisseling van verschillende sociale groepen plaats kan vinden. resultaat: Definitie van de identiteit van Kanaleneiland en aanbevelingen tot verbetering van de uitstraling van wijk op sociaal en fysiek niveau, onder de titel 'Zichtbaar Verbinden'; 3 presentatie panelen en boek met onderzoeksresultaten. Tekst paneel 1 Titel: Zichtbaar verbinden: Flaneren, markeren en waarderen: voortbouwen op de bestaande kwaliteit van Kanaleneiland-Noord. De essentie: Kanaleneiland heeft een nieuwe uitstraling nodig; een gelaagder, rijker beeld dan het negatieve imago dat de wijk nu domineert. Hoe kan er een nieuwe identiteit ontstaan die aansluit bij de bestaande kwaliteiten en tegelijkertijd ruimte schept voor kansrijke vernieuwing? Centraal in deze visie staat hoe de mensen die er nu wonen hun leefomgeving gebruiken en beleven. Vanuit een multidisciplinaire visie wordt Kanaleneiland getransformeerd, rekening houdend met de oorspronkelijke stedenbouwkundige opzet en aansluitend op haar cultuurhistorische waarden. De methode: Het vierperspectieven systeem. Kijkrichtingen die de ontwerp-oplossingen aan laten sluiten op de realiteit van de wijk. De thematiek van de wijk wordt vanuit vier perspectieven bekeken: 1. vanuit het beleid en de theorie; (B) 2. vanuit de ervaring van bewoners (E) 3. vanuit de antropologische analyse (A) 4. vanuit een stedenbouwkundige/architectonisch standpunt (F). Door verbindingen te leggen tussen B, E, A en F, ontstaat een multidisciplinaire ontwerpopgave en uiteindelijk een breed gefundeerde ontwerpoplossing. Vier ontwerpthema’s : Veilig flaneren De manier waarop de huidige bewoners -voornamelijk Marokkanen en Turken - gebruik maken van de openbare ruimte is anders dan de oorspronkelijk, autochtone bewoners gebruik maakten van de wijk. De opzet en filosofie van het oorspronkelijke stedenbouwkundige plan komt niet overeen met de hedendaagse situatie. De inrichting van de openbare ruimte en de verbindingsroutes door de wijk vragen om een ingreep die onveilige openbare ruimtes transformeert in routes waar veilig en met respect kan worden geflaneerd. Binnen – buiten De overgang tussen privé en openbaar is hard en sluit het leven binnenshuis af van de buitenwereld. Gesloten gordijnen, plinten, rommelige bosjes en vieze portieken definiëren de grens. Eenmaal binnenshuis tref je gezellige familiebijeenkomsten, culinaire hoogstandjes en verscholen achter de flats goed onderhouden moestuinen. Het creëren van een zachtere overgang tussen binnen en buiten maakt het leven binnenshuis ook op straatniveau voelbaar. Sociale duurzaamheid Het is de kunst om met de vernieuwing van de wijk aan te sluiten op het bestaande sociale weefsel. Sociale duurzaamheid creëer je door met fysieke ontwerp-oplossingen aan te sluiten op de wensen én kwaliteiten van de huidige bewonerssamenstelling van de wijk. Vooral op voorzieningenniveau valt hier veel te bereiken. Dit versterkt de bestaande identiteit, waardoor de wijk aantrekkelijk wordt voor een nieuwe en meer diverse groep bewoners. Fysiek volgt sociaal. Verborgen schoonheid De kwaliteiten van Kanaleneiland zijn mede door het negatieve imago in de wijk moeilijk zichtbaar. De fysieke structuur in de wijk heeft daar ook een aandeel in. Het repeterende grid vraagt om een doorbraak zodat de wijk als vitaal functionerend geheel zichtbaarder wordt. De Limes als verbindingsroute Om de vier sociale thema’s fysiek met elkaar te verbinden, nemen we het oude Romeinse grenspad, de Limes als uitgangspunt. De Limes, doorsnijdt het studiegebied precies op die plekken die relevant zijn om de thema’s vorm te geven. In vroegere tijden vond juist langs de Limes een rijke sociale en culturele uitwisseling plaats. In het nieuwe Kanaleneiland zal de culturele erfenis van de Limes de herkenbare en levendige as vormen van de wijk. Paneel 2 B (ovenaf, vanuit beleid en theorie) Veel overlast van de jeugd Repressief beleid: camera’s, mosquito’s en samenscholingsverboden Bewoners trekken weg uit de wijk vanwege hangjongeren en criminaliteit. E (rvaring vanuit bewoners) Groot gevoel van sociale onveiligheid; vooral bij oudere bewoners. Jongeren voelen zich niet geaccepteerd en willen hun eigen plek. A(ntropologische analyse) Ander gebruik van openbare ruimte dan oorspronkelijk bedoeld, vraagt om aanpassingen. De openbare ruimte is het domein van de jeugd. Waar zijn de ouderen? Sociale onveiligheid door onbekendheid met elkaar, met als gevolg terugtrekken in eigen huis. F(ysiek) De openbare ruimte is onduidelijk gedefinieerd en vaak van matige kwaliteit. Sociaal verkeer vooral bij winkelvoorzieningen aan de rand van de wijk. Ontbreken sterk centrum. O(ntwerp opgave) Limes als verbindende as en veilige flaneerroute door de wijk die de kwaliteit van de wijk als geheel omhoog tilt. Op de route duidelijk leesbare en voor verschillende groepen aantrekkelijke verblijfs – en ontmoetingsplekken. De route wordt gemarkeerd met een sterk centrum. in samenwerking met: Emelie Koch (MVRDV), Renee Appelo (QUA), Esther Heiman (http://www.burobabel.nl/) en Hannah Bonjer (http://www.hnnh.nl/) |